osman kavala ne demek?

Mehmet Osman Kavala (d. 2 Ekim 1957, Paris), Türk iş insanı ve insan hakları savunucusu.¹² 1990'ların başından beri birçok sivil toplum kuruluşuna destek olmuştur. 2002'den beri kâr amacı gütmeyen bir kültür kurumu olarak faaliyetlerini sürdüren Anadolu Kültür'ün kurucusu ve yönetim kurulu başkanıdır. Uluslararası Af Örgütü'nün bağışçılarından biridir. Türkiye'de risk altında olan kültürel mirasın korunmasına yönelik çabaları nedeniyle 2019 yılında Avrupa Arkeoloji Mirası Ödülü'ne layık görülmüştür. Yine 2019 yılında, İnsan Hakları Derneği İstanbul Şubesi'nin demokratik toplum çalışmalarına katkıda bulunan ve ifade özgürlüğüne yönelik baskı altında olan kişilere verdiği "Ayşe Nur Zarakolu Düşünce ve İfade Özgürlüğü Ödülü"ne layık görülmüştür.³

1 Kasım 2017 tarihinden bu yana tutuklu olan Kavala, Gezi Parkı davasından beraat etmiş olup 15 Temmuz darbe girişimiyle ilgili davalar kapsamında yargılanmaktadır. 11 Şubat 2021'de Amerika yönetimi, "Kavala aleyhindeki aldatıcı suçlamalar, devam eden tutukluluğu ve aleyhindeki davaların birleştirilmesi de dâhil olmak üzere yargılamasının sonuçlanmasında devam eden gecikmeler, hukukun üstünlüğünü ve demokrasiye olan saygıyı baltalamaktadır." diyerek Türkiye'den Osman Kavala'yı derhâl serbest bırakmasını talep etmiştir.⁴

25 Nisan 2022 tarihinde ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırıldı.⁵

Eğitimi

Osman Kavala, lise eğitimini 1975'te İstanbul'da Robert Lisesinde tamamladı.⁶ Orta Doğu Teknik Üniversitesinde İşletme, Manchester Üniversitesinde Ekonomi üzerine lisans eğitimi aldı. New York'taki The New School for Social Research'te doktora eğitimine başladı ancak 1982'de babası Mehmet Kavala'nın ani ölümü sonrasında İstanbul'a döndü ve ailesinin işlerini devraldı.⁷⁸

Yayıncılık çalışmaları

Osman Kavala 1982'de Türkiye'ye döndükten sonra farklı yayınevlerinin kuruluşunda aktif rol aldı. 1983 yılında İletişim Yayınları’nın,⁹ 1985 yılında da Nazar Büyüm ve Selahattin Beyazıt’la birlikte Ana Yayıncılık’ın kurucu ekibi içinde yer aldı. Ana Yayıncılık, Britannica ansiklopedisinin Türkçe versiyonu AnaBritannica’yı, Britannica Compton’s’u ve Temel Britannica’yı yayımladı.¹⁰ Osman Kavala hâlen Aras Yayıncılık'ta yönetim kurulu üyeliği görevini sürdürmektedir.¹¹

Sivil toplum çalışmaları

Osman Kavala 1990'ların başından beri birçok sivil toplum örgütünün kuruluşunda ve yönetim kurulunda görev aldı. 1984 yılında Cihangir’de açılan ve dönemin ekoloji, toplumsal cinsiyet, kültür ve sanat tartışmalarına öncülük eden Bilim Sanat Kültür Hizmetleri Kurumunun (BİLSAK) kurucu üyeleri arasındadır.¹²¹³ Ayrıca 1990'larda hayata geçen TEMA Vakfı, Helsinki Yurttaşlar Derneği ve Demokrasi ve Uzlaşma Merkezinin kurucularındandır.¹⁴ TÜRSAK (Türkiye Sinema ve Audiovisuel Kültür Vakfı), TESEV (Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı), KMKD (Kültürel Mirası Koruma Derneği), Hafıza Merkezi¹⁵ ve Tarih Vakfı gibi kurumların yönetim kurullarında yer almıştır. Kavala ayrıca Uluslararası Af Örgütü'nün bağışçılarındandır. 2018 yılında Türkiye'deki faaliyetlerini sonlandırma kararı alan Açık Toplum Vakfının kurucu üyelerindendir.¹⁶ Osman Kavala, Avrupa ile Türkiye arasındaki yaratıcı diyaloğun büyük kentler dışında da teşvik edilmesini hedefleyen ve İzmir, Diyarbakır ve Gaziantep’te kültür-sanat altyapısını desteklemek üzere, toplumsal fayda ve sürdürülebilirlik öncelikleriyle yola çıkan Kültür İçin Alan’ın kuruluşunda aktif rol aldı. Goethe-Institut, Hollanda Büyükelçiliği, İstanbul İsveç Başkonsolosluğu ve Fransız Kültür Merkezinin öncülüğünde başlatılan Kültür için Alan projesinin Türkiye ortakları arasında İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) ile Anadolu Kültür bulunmaktadır.¹⁷

2002 yılında kültür ve sanat alanından, iş dünyasından ve sivil toplumdan kişilerle beraber, kültür ve sanat faaliyetlerini desteklemek amacıyla Anadolu Kültür AŞ'yi kurdu.¹⁸ Kültür alanındaki bölgesel ve uluslararası iş birliklerini destekleyen Anadolu Kültür, kâr amacı gütmeyen bir kültür kurumu olarak çalışmalarını sürdürmektedir. Anadolu Kültür kültür-sanatın üretimini ve dolaşımını destekler, kültürel hakları ve çeşitliliği savunur, kültürel miras unsurlarının korunmasına¹⁹ yönelik çalışmalar yürütür. Vizyonu, çoğulcu ve demokratik bir topluma ve toplumsal uzlaşmaya katkıda bulunmaktır.²⁰

Kavala'nın, yönetim kurulu başkanlığını üstlendiği Anadolu Kültür'ün ilk girişimi çalışmalarına 2002'de başlayan Diyarbakır Sanat Merkezidir.1 Sergi, etkinlik ve atölyelere ev sahipliği yapan bu inisiyatif, 1990'lardaki çatışmaların ardından ihtiyaç duyulan barış ve diyaloğa katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.²¹²²²³ Anadolu Kültür'ün ikinci girişimi, Kavala'nın girişimiyle 2005-2009 yılları arasında faaliyet gösteren Kars Sanat Merkezidir. Bu inisiyatif Kars'taki tek çok amaçlı salona ev sahipliği yapmış, aynı zamanda Türkiye, Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan arasındaki ortak kültür çalışmalarını desteklemiştir.²⁴ Anadolu Kültür'ün diğer bir inisiyatifi ise İstanbul'un Tophane semtinde yer alan Depo'dur. İlk sergisini 2009'da düzenleyen Depo, ilk olarak 2005’te İstanbul Bienali’nde sergi mekânı olarak kullanılan ve 2008'de tadilat ve renovasyon çalışmasından geçen Tütün Deposu isimli tarihî bir binada etkinliklerini düzenlemektedir.²⁵²⁶ Ticari olmayan ve bağımsız bir sanat mekânı olarak işlev gören Depo, sergilerin yanı sıra kamuya açık konuşmalar, paneller, film gösterimleri ve atölye çalışmalarına ev sahipliği yapar.²⁷²⁸

Hakkındaki iddialar

Osman Kavala, 1 Kasım 2017 tarihinde TCK’nın 309. ve 312. maddelerinden tutuklandı.²⁹³⁰ 309. maddeye ("cebir ve şiddet kullanarak Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın öngördüğü düzeni ortadan kaldırmaya veya bu düzen yerine başka bir düzen getirmeye veya bu düzenin fiilen uygulanmasını önlemeye teşebbüs") dair soruşturma 15 Temmuz darbe girişimi, 312. maddeye ("cebir ve şiddet kullanarak Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti'ni ortadan kaldırma veya görevini engellemeye teşebbüs") dair soruşturma ise Gezi Parkı protestolarıyla ilişkilidir.

Kavala, 11 Ekim 2019 tarihinde TCK’nın 309. maddesinden İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından re’sen tahliye edildi.³¹ 18 Şubat 2020 tarihinde ise TCK'nın 312. maddesinden (kamuoyunda bilinen adıyla Gezi Parkı Davası'ndan) beraat etti. Tahliyesinin hemen ardından TCK’nın 309. maddesinden gözaltına alındı; ertesi gün, 19 Şubat 2020 tarihinde aynı maddeden tutuklandı.³² 9 Mart 2020 tarihinde ise TCK’nın 328. maddesinden ("devletin güvenliği veya iç veya dış siyasal yararları bakımından, niteliği itibarıyla, gizli kalması gereken bilgileri, siyasal veya askerî casusluk maksadıyla temin etmek") tutuklandı.³³ 20 Mart 2020 tarihinde TCK'nın 309. maddesinden beraat etti.³⁴

1 Kasım 2017 tarihinden itibaren kesintisiz olarak Silivri Cezaevinde tutuklu bulunan Osman Kavala, 20 Mart'taki beraat kararıyla aynı dosyadan üç kez tutuklanıp iki kez tahliye edilmiş oldu.³⁵ İnsan Hakları İzleme Örgütü Genel Direktörü Kenneth Roth, Kavala'nın Gezi Davası'ndan beraat ettikten hemen sonra yeniden tutuklanmasını "Türkiye’nin ceza yargılamaları sisteminin, siyasi olarak manipüle edildiğini, savcılık soruşturmalarının ve tutuklama kararlarının Cumhurbaşkanı’nın keyfine göre verildiğini gösteriyor" sözleriyle yorumlamıştır.³⁶

Gezi Davası

Gezi Parkı eylemlerini organize ettiği iddiasıyla hakkında dava açılan, aralarında Osman Kavala'nın da bulunduğu 16 kişi, İstanbul 30. Ağır Ceza Mahkemesinde yargılandı. Gezi Olaylarını organize ettiği iddiasıyla açılan davada, savcılık Osman Kavala, Yiğit Aksakoğlu ile Mücella Yapıcı'nın ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasıyla cezalandırılmasını, diğer sanıklara 15-20 yıl arasında hapis cezası verilmesini talep etmişti.³⁷

Davanın tek tutuklu sanığı olan ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM), tahliyesini talep ettiği Osman Kavala, kararın üstünden üç aydan uzun süre geçmesine rağmen cezaevinde tutulmaya devam ediyordu. AİHM, Kavala'nın yargılanmasının ve tutuklanmasının politik saik taşıdığına, "Kavala ve onunla beraber tüm insan hakları savunucularını susturmak amaçlı" olduğuna hükmetmiştir.³⁸³⁹

Gezi Parkı davasında, 18 Şubat 2020 tarihinde görülen altıncı ve son duruşmada tüm sanıklara beraat kararı verildi. Aynı şekilde 3 yıldan fazla süredir cezaevinde bulunan Osman Kavala'nın da tahliye edilmesine karar verildi.⁴⁰⁴¹⁴²

Savcılığın yerel mahkemenin kararını istinafa taşımasının ardından İstanbul Bölge Adliye 3. Ceza Dairesi 22 Ocak 2021’de 9 sanık hakkındaki beraat kararını bozdu. 25 Nisan 2022 tarihinde Osman Kavala müebbet hapis ile cezalandırılırken diğer 8 sanığa 18'er yıl hapis cezası verildi.⁴³ Kararın ardından Gezi Parkı davasının hakimi Murat Bircan'ın 24 Haziran 2018 tarihindeki seçimlerde AK Parti'den Samsun Milletvekili aday adayı olduğu ortaya çıktı.⁴⁴

15 Temmuz soruşturması

Fakat serbest kalmadan, aynı gün 15 Temmuz soruşturması kapsamında yeniden gözaltına alındı ve sevk edildiği nöbetçi Sulh Ceza Hâkimliğince tutuklandı.⁴⁵ "Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın öngördüğü düzeni ortadan kaldırma veya bu düzen yerine başka bir düzen getirme veya bu düzenin fiilen uygulanmasını önlemekle", "Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin görevlerini kısmen veya tamamen yapmasını engellemekle" ve "Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti'ni ortadan kaldırma veya görevlerini yapmasını tamamen engellemekle" suçlanmakta ve hakkında 3 kez ağırlaştırılmış müebbet ve 20 yıla kadar hapis cezası istenmektedir.⁴⁶

ABD Dışişleri Bakanlığı, 11 Şubat 2021'de Osman Kavala'nın derhâl serbest bırakılmasını talep etti. Ayrıca Henri Barkey'ye yöneltilen suçlamaların asılsız olduğunu, davanın hızlıca sonuçlandırılmasını istedi.⁴⁷

Yargılama kararı

25 Nisan 2022'de açıklanan kararla "hükümeti ortadan kaldırmaya teşebbüs" suçundan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası aldı, casusluk suçlamasından ise beraat etti.